BOOK REVIEW: ΣΑΛΑΜΙΝΑ- XAVIER NEGRETE

Χαβιέρ Νεγρέτε: Σαλαμίνα, Εκδόσεις Ψυχογιός, 2010, Μτφρ: Θ. Χ. Μπάνια, Επιμ: Ε. Γεωργοστάθη, σελ. 728, 13,95€, ISBN: 9789604537952|

Ένα από τα πιο σημαντικά έργα στην Αρχαία Ελληνική ιστορία είναι το έργο του Πατέρα της Ιστορίας, περιηγητή, γεωγράφου και ιστορικού του 5ου αιώνα π.Χ, Ηροδότου. Κυρίως ο ίδιος έγραψε για τους Περσικούς Πολέμους ή αλλιώς τα Μηδικά, δηλαδή  τις μάχες των Ελλήνων με τους Πέρσες, αλλά και ασχολήθηκε με τις περιγραφές διαφόρων μερών και προσώπων που συνάντησε στα ταξίδια του [1]. Βέβαια, μπορούμε να πούμε ότι ο 5ος αιώνας, σύμφωνα με την Σύρκου [2], είναι ο μεγάλος αιώνας της Αθήνας, της αθηναϊκής δημοκρατίας, της ακμής της τραγωδίας και της γέννησης της ιστορίας, με τον Ηρόδοτο και το Θουκυδίδη. Οι Περσικοί Πόλεμοι αφορούν τον Μαραθώνα (490 π.Χ.), τις Θερμοπύλες (480 π.Χ.), τη Σαλαμίνα (480 π.Χ.) και τις Πλαταιές (479 π.Χ.). Οι πόλεμοι αυτοί σημάδεψαν και καθόρισαν την δημοκρατία με την αποφασιστικότητα των Ελλήνων να αντιταχθούν απέναντι στο Μεγάλο Βασιλιά της Περσίας, Ξέρξη. Σημαντικό έργο που διασώζεται σήμερα σχετικά με αυτούς τους πολέμους είναι και το έργο του Αισχύλου «Πέρσαι». Ωστόσο, αξίζει να αναφερθεί και η σωστή τοποθέτηση του Άγγελου Βλάχου [3] σχετικά με την κριτική που δέχτηκε ο μεγάλος ιστορικός από τον Πλούταρχο:  ο Ηρόδοτος κατηγορήθηκε ότι αναφέρει φανταστικά πράγματα και ότι είναι λογοκλόπος, πως δέχτηκε, χωρίς να τα εξετάσει με προσοχή, πολλά στοιχεία και είναι μεροληπτικός, όχι μόνο για τους Έλληνες εις βάρος των Περσών, αλλά και εναντίον των Ελλήνων εκείνων που «μήδισαν». Για το τελευταίο αυτό τον κατηγόρησε μ’ ένα είδος λιβέλου ο Πλούταρχος στο δοκίμιό του Περί Ηροδότου κακοηθείας, όπου ο μεταγενέστερος ιστορικός κατηγορεί τον προγενέστερο επειδή περιγράφει με ιδιαίτερη επιμονή την προδοσία της Βοιωτίας, η οποία, με την Θήβα επικεφαλής, συμμαχεί με τους Πέρσες. Η κριτική που ασκήθηκε εναντίον του Ηροδότου από την αρχαιότητα έως πρόσφατα, ότι τάχα αναφέρει φανταστικά πράγματα και είναι παραμυθάς, είναι άδικη. Ο Ηρόδοτος δεν έχει καμιά διάθεση να εξαπατήσει τον αναγνώστη του, να του «περάσει» για αλήθεια τα όσα εξιστορεί. 

Το βιβλίο του Χαβιέρ Νεγρέτε με τίτλο «Σαλαμίνα» είναι ένα βιβλίο που αξίζει κάποιος να διαβάσει για να μάθει για το τι διαδραματίστηκε στους Περσικούς Πολέμους και ιδιαίτερα στη Σαλαμίνα. Ο συγγραφέας ακολουθεί από την αρχή έως το τέλος μια καλή ιστορική πορεία από τα παιδικά χρόνια του Θεμιστοκλή μέχρι τα χρόνια που υπήρξε ένας άνδρας με μεγάλη πειθώ. Με πιο απλά λόγια, το βιβλίο του έχει αρχή, μέση και τέλος.

Το λεξιλόγιο που χρησιμοποιεί είναι πολύ καλό, απλό και κατανοητό για τον μέσο αναγνώστη και χρησιμοποιεί ελάχιστη υβρεολογία και περιορίζεται σε ελάχιστες σκηνές ακατάλληλου περιεχομένου για τις ανάγκες του μυθιστορήματος. Βέβαια, χρησιμοποιεί και περσικό λεξιλόγιο, το οποίο δεν φαίνεται ιδιαίτερα να δυσκολεύει τον αναγνώστη, αν βέβαια μπορεί κατά τη διάρκεια της μελέτης να κρατά στο μυαλό του τη σημασία αυτών των λέξεων.  Η μετάφραση και η επιμέλεια/οι διορθώσεις κειμένου είναι πολύ καλές, καθώς δείχνουν ότι έγινε μια προσεκτική δουλειά που να μπορεί να ικανοποιήσει τον αναγνώστη από αρκετά έως πολύ.

Ο συγγραφέας περιορίζεται περισσότερο στην αναφορά τριών βασικών χαρακτήρων, του Θεμιστοκλή, της Αρτεμισίας και του Ξέρξη. Διαβάζοντας σελίδα προς σελίδα το βιβλίο καταλαβαίνεις όλο και περισσότερο την προσωπικότητα του καθενός ξεχωριστά. Από την μια ο Θεμιστοκλής παρουσιάζεται σαν τον έξυπνο και πολυμήχανο Οδυσσέα και έχει μεγάλη πειθώ. Τα στοιχεία της προσωπικότητάς του ο Θεμιστοκλής τα χρησιμοποιεί υπέρ του και με μεγάλη επιτυχία και μαεστρία για να πετύχει αυτά που θέλει για το καλό των Ελλήνων. Παρόλο που εκείνα τα χρόνια οι γυναίκες δεν είχαν το δικαίωμα να συμμετέχουν στο πόλεμο ή να έχουν μια θέση στην εξουσία, η Αρτεμισία παρουσιάζεται ως μια δυναμική και θαρραλέα πολεμίστρια/τύραννος της Αλικαρνασσού με δυνατό μυαλό και δυνατή στρατηγική. Ενώ από την άλλη, ο Μέγας Βασιλιάς Ξέρξης είναι μια πολύ διαφορετική προσωπικότητα, η οποία θα λέγαμε ότι παρουσιάζεται ως άνθρωπος με μεγαλομανία, εγωιστής και ενίοτε με παιδιάστικη συμπεριφορά.

Από την άλλη, άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι ο συγγραφέας χρησιμοποιεί και φανταστικούς χαρακτήρες για να κάνει την πλοκή της ιστορίας πιο ενδιαφέρουσα. Οι φανταστικοί χαρακτήρες είναι η Απολλωνία από την Ερέτρια, η οποία παρουσιάζεται ως η παλλακίδα του Θεμιστοκλή και ο Ευφοριώνας το Νευρόσπαστο, παλιός φίλος του Θεμιστοκλή από το σχολείο του Φοίνικα.

Αναφορικά με την όλη πλοκή της ιστορίας, ο συγγραφέας για να παραμείνει προσηλωμένος στα ιστορικά στοιχεία χρησιμοποιεί πρωτογενείς πηγές, προκειμένου ο αναγνώστης να μη θεωρήσει τελείως αναξιόπιστα τα όσα αναφέρει. Με αυτόν τον τρόπο ο Χαβιέρ Νεγρέτε δείχνει ότι έχει μελετήσει εις βάθος για τους Περσικούς Πολέμους. Ο ίδιος παραθέτει στο τέλος του βιβλίου και περαιτέρω βιβλιογραφία για μελέτη, πράγμα που θέλει να δώσει στον αναγνώστη μια μεγάλη γκάμα απόψεων σχετικά με αυτά τα ιστορικά γεγονότα.

Παρά το γεγονός ότι το βιβλίο είναι αρκετά ογκώδες σε επίπεδο σελίδων, θα λέγαμε ότι είναι αρκετά εύκολο στην ανάγνωση χωρίς πολλές αναλυτικές περιγραφές που να κουράζουν τον αναγνώστη και να θέλει να παρατήσει το βιβλίο στη μέση της ιστορίας.

Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι είναι ένα πολύ καλό και χρήσιμο βιβλίο για τους λάτρεις του ιστορικού μυθιστορήματος. Ο αναγνώστης μέσα από τη ανάγνωση που θα κάνει, θα δει πως ο συγγραφέας προσεγγίζει την ιστορία και τους χαρακτήρες, πως χρησιμοποιεί τις πηγές του και το πιο σημαντικό είναι ότι θα δει τις ειλικρινείς σκέψεις του προς το τέλος του βιβλίου, οι οποίες διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη συγγραφή του βιβλίου. Τέλος, βασικό πλεονέκτημα, τουλάχιστον για μένα, είναι το γεγονός ότι είναι ειδικός στο αντικείμενο αυτό λόγω των σπουδών του και αυτό φάνηκε από τη διεξοδική μελέτη που έχει κάνει, γεγονός που δείχνει να μη δυσκολεύτηκε στη συγγραφή της ιστορίας. 

Βιβλιογραφικές αναφορές

[1] Σύρκου, Α., 2020. Μηδικοί Πόλεμοι. [Πανεπιστημιακές σημειώσεις], Τμήμα Φιλολογίας, Παν/μιο Πατρών.

[2] Ερανιστής, 2013. Ηρόδοτος (485-421/415 π.Χ.) - Οι Περσικοί Πόλεμοι. [online] Διαθέσιμο στο: https://cutt.ly/ZixSMSD [Πρόσβαση 26/6/2020]

[3] Βλάχος, Α., 2017. Για την Ιστορία του Ηροδότου. [online] Διαθέσιμο στο: https://cutt.ly/4ixDZCB [Πρόσβαση 26/6/2020]

Κωνσταντίνος Ν. Μαντζίκος, Εκπαιδευτικός ΠΕ 61-Συγγραφέας

Τα δικαιώματα της φωτογραφίας ανήκουν στον συγγραφέα και στις εκδόσεις Ψυχογιός.